Shisha: η κόκα των φτωχών

Ένα νέο ναρκωτικό, που αποκαλείται από τους χρήστες «η κόκα των φτωχών», παρασκευάζεται εύκολα και πωλείται σε πολύ χαμηλή τιμή, φαίνεται ότι κάνει θραύση στις «πιάτσες» της Αθήνας.
Πρόκειται για το «σίσα», έναν τύπο κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης, που παρασκευάζεται με την ανάμειξη ....

διεγερτικών ουσιών με πολύ τοξικές ουσίες, όπως αιθανόλη, αιθυλική αλκοόλη, ακόμα και υγρά από μπαταρίες αυτοκινήτων ή χλωρίνη!
Το «σίσα» πωλείται στην τιμή των 2-3 ευρώ για κάθε δόση, με αποτέλεσμα ολοένα και περισσότεροι χρήστες να στρέφονται σε αυτό, εν μέσω οικονομικής κρίσης.

Η λέξη «Shisha» προέρχεται από την περσική λέξη «shishe» που σημαίνει γυαλί και είναι ο κοινός όρος για τον ναργιλέ στις αραβικές χώρες. Δεν είναι γνωστά πολλά στοιχεία για τη συγκεκριμένη ουσία και η μυθολογία γύρω από αυτήν είναι άφθονη στις «πιάτσες» της Αθήνας. Όπως φανερώνει η ονομασία του, το ναρκωτικό σίσα μάλλον προέρχεται από τις αραβικές χώρες. Όπως φημολογείται, στην Ελλάδα κατασκευάζεται και διακινείται από συγκεκριμένες εθνοτικές ομάδες (οι γνώμες είναι αντιφατικές και κάνουν λόγο κυρίως για Ρώσους, Αφρικανούς ή Κούρδους), ενώ παρασκευάζεται σε ειδικά εργαστήρια. Τα παραπάνω πάντως δεν έχουν επιβεβαιωθεί από την αστυνομία.

Το σίσα κυκλοφορεί από τις αρχές του 2011 στους ανοικτούς χώρους συνάθροισης των χρηστών στο κέντρο της Αθήνας (από ό,τι φαίνεται μέχρι στιγμής η χρήση του δεν έχει εξαπλωθεί σε άλλες ελληνικές πόλεις), από όπου ξεκίνησε και το ευρωπαϊκό του ταξίδι.

«Έχουν εντοπιστεί 141 νέες ουσίες στην Ευρώπη. Συνήθως ξεκινούν από την Ολλανδία, τη Δανία ή την Αγγλία και έρχονται στην Ελλάδα αργότερα. Το σίσα είναι η πρώτη ουσία που "επέλεξε" την Ελλάδα για να πρωτοεμφανιστεί στον ευρωπαϊκό χώρο», εξηγεί στο ΑΜΠΕ η επιστημονική υπεύθυνη του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης & Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά και την Τοξικομανία (ΕΚΤΕΠΝ), Μανίνα Τερζίδου.

Η ίδια χαρακτηρίζει το σίσα ως πολύ επικίνδυνη ουσία. «Το γεγονός ότι είναι μια νέα σε ευρωπαϊκό επίπεδο ουσία που εμφανίζεται πρώτα στην Ελλάδα, ότι είναι πολύ τοξική γιατί αναμειγνύεται με υγρά μπαταρίας, ότι προσλαμβάνεται με ενδοφλέβια χρήση και ότι οι χρήστες την προμηθεύονται ευρέως λόγω της οικονομικής κρίσης, όλα αυτά την κάνουν μια πολύ επικίνδυνη ουσία», προσθέτει.

Σύμφωνα με την ανάλυση του Γενικού Χημείου του Κράτους, σε έξι δείγματα κατασχεθείσας ουσίας στην περιοχή των Εξαρχείων, αποδείχθηκε πως πρόκειται για μεθαμφεταμίνη σε κρυσταλλική μορφή. Πρόκειται δηλαδή για μια συνθετική ουσία, που είναι εύκολο να παρασκευαστεί σε τοπικά εργαστήρια, απαλλαγμένη από το κόστος παραγωγής των φυσικών ουσιών και τις δυσκολίες εισαγωγής ή εξαγωγής της.

Ωστόσο, υπάρχει δυσκολία ανίχνευσης των ουσιών, που περιλαμβάνει. «Δυστυχώς είναι μια δύσκολη περίοδος για το Γενικό Χημείο του Κράτους και τις τοξικολογικές υπηρεσίες. Εν μέσω δημοσιονομικών περικοπών, το μειωμένο προσωπικό, ο μειωμένος προϋπολογισμός και ο περιορισμένος εξοπλισμός δεν επιτρέπουν να γίνονται οι αναλύσεις που χρειάζονται για την ανίχνευση των ουσιών», επισημαίνει η κ. Τερζίδου.

Το ΕΚΤΕΠΝ παρακολουθεί την ουσία από το δεύτερο εξάμηνο του 2011 συγκεντρώνοντας στοιχεία για αυτή την ουσία. Στοιχεία για το σίσα έδωσαν 56 ερωτώμενοι που προσέγγισαν τα θεραπευτικά προγράμματα και τις υπηρεσίες άμεσης πρόσβασης. Από αυτούς οι 38 είπαν ότι χρησιμοποίησαν σίσα τουλάχιστον μία φορά. Όπως ανέφεραν, οι τρόποι χρήσης είναι το κάπνισμα (47 άτομα) και η ενδοφλέβια ένεση (9). Οι 49 από τους 56 επισήμαναν ότι πρόκειται για πολύ ή πάρα πολύ διαδεδομένη ουσία στους ανοιχτούς χώρους συνάθροισης των χρηστών της Αθήνας. Οι κυριότερες παρενέργειες που έχει είναι η αϋπνία (16 άτομα), οι παραισθήσεις (7) και η επιθετικότητα (7).

Έρευνα πραγματοποίησε και το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ) σε 148 χρήστες σε πιάτσες της Αθήνας, από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο του 2011. Η συντριπτική πλειονότητα των ερωτώμενων (ποσοστό 95,3%) απάντησε ότι γνωρίζουν για το σίσα, ενώ το 65,5% το έχουν δοκιμάσει. Από αυτούς το 68% έχει καπνίσει σίσα, ενώ το 15,5% έχει κάνει ενδοφλέβια χρήση. Επίσης, το 68,5% δήλωσε ότι κάνει περιστασιακή χρήση.

Όπως είπαν, το σίσα έχει διεγερτική δράση, προκαλεί απώλεια βάρους, αϋπνία, επιθετικότητα, νευρικότητα και διάθεση για σεξουαλική δραστηριότητα. Επίσης έχουν καταγραφεί θάνατοι που ενδέχεται να συνδέονται με το σίσα.

«Δεν μπορείς να κοιμηθείς, να φας, διαστέλλονται τα μάτια, έχεις λογοδιάρροια». «Διαλύει το μυαλό, βρίζεις, ξεφεύγεις, έχεις μανία να χτυπήσεις και να κλέψεις». «Είναι φθηνό, είναι επικίνδυνο, ακούγεται ότι “φεύγει” το μυαλό». «Κόβει την όρεξη, αυτοκτόνησαν πέντε άτομα, δημιουργεί ψευδαισθήσεις». Αυτές είναι μερικές μόνο από τις περιγραφές χρηστών για την ουσία και τις παρενέργειες που προκαλεί.

Επίσης, το 82,3% θεωρεί ότι είναι πολύ εύκολο να βρει και να αγοράσει σίσα, καθώς και ότι είναι πολύ φτηνό (περίπου 2-3 ευρώ η δόση).

Τους ερευνητές απασχολεί η ενδεχόμενη σύνδεση του σίσα με την πρόσφατη αύξηση της μόλυνσης των χρηστών από τον ιό HIV. Εάν επιβεβαιωθεί η σύνδεση αυτή, τότε το σίσα λειτουργεί ως βραδυφλεγής βόμβα για το γενικό πληθυσμό. «Τα κρούσματα AIDS έχουν οκταπλασιαστεί στους χρήστες και υπάρχει η υπόνοια ότι η διεγερτική δράση του σίσα διαμορφώνει μια τάση σεξουαλικής δραστηριότητας χωρίς καμία προφύλαξη, ενώ και η ενέσιμη χρήση του γίνεται χωρίς προφυλάξεις», τονίζει ο υπεύθυνος του Τμήματος Έρευνας του ΚΕΘΕΑ, Γεράσιμος Παπαναστασάτος.

Εμφάνιση και άλλων φτηνών ουσιών

Εκτός από το σίσα, στις «πιάτσες» της Αθήνας έχει κάνει την εμφάνισή του ακόμα μία φτηνή ουσία, το τάι, που ωστόσο δεν έχει ταυτοποιηθεί από το Γενικό Χημείο του Κράτους. «Πρόκειται πιθανώς για μια παραλλαγή της ταϋλανδέζικης ηρωίνης, με χαμηλή περιεκτικότητα δραστικής ουσίας, ωστόσο δεν είμαστε σίγουροι τι είναι», εξηγεί ο κ. Παπαναστασάτος.

Το τάι φαίνεται ότι πωλείται στην τιμή των 5-7 ευρώ η δόση, ενώ η χρήση του γίνεται ενδοφλέβια. Επίσης, τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν στην Ελλάδα και άλλες παραλλαγές ηρωίνης χαμηλής καθαρότητας/περιεκτικότητας (10%-15% και κάτω από 5%, για μεγάλες και μικρές ποσότητες, αντίστοιχα), ενώ έχει παρατηρηθεί και αύξηση της συχνότητας και της ποσότητας χρήσης του οπίου και μειγμάτων οπίου με κατεργασμένη κάνναβη. «Ακόμα και η τιμή της ηρωίνης και των υπόλοιπων ουσιών έχει μειωθεί πολύ. Είναι γεγονός ότι η πιάτσα ακολουθεί τους νόμους της αγοράς πολύ πιο ευέλικτα από ό,τι η νόμιμη αγορά», επισημαίνει ο κ. Παπαναστασάτος.

Ο ίδιος προσθέτει ότι καθώς η οικονομική κρίση περιορίζει δραστικά την οικονομική δυνατότητα αγοράς της απαιτούμενης δόσης, είναι εύκολη η στροφή σε νέες φτηνές και ανασφαλείς πρακτικές και ουσίες, ενώ χαλαρώνει και το αίσθημα της επιβίωσης. «Η οικονομική αποδυνάμωση των χρηστών τούς κάνει να χρησιμοποιούν οτιδήποτε με οποιονδήποτε τρόπο», λέει.

Συναγερμό έχει προκαλέσει, εξάλλου, το γεγονός ότι οι μέχρι σήμερα πρακτικές παρέμβασης των θεραπευτικών προγραμμάτων φαίνεται ότι δεν λειτουργούν στην περίπτωση των νέων φτηνών ναρκωτικών, καθώς υπάρχει στροφή των χρηστών σε ευκαιριακές ουσίες. Ο Δημήτρης Υφαντής, από το Τμήμα Έρευνας στις Εξαρτήσεις της Μονάδας Απεξάρτησης «18 Άνω», εξηγεί ότι η οικονομική κρίση φέρνει πολυφαρμακία. «Οι χρήστες χρησιμοποιούν όποια ουσία βρουν, αρκεί να είναι φτηνή. Παλιότερα υπήρχε μια κύρια ουσία χρήσης, για παράδειγμα η ηρωίνη. Αυτό πλέον δεν ισχύει».

Αυτό, όπως συμπληρώνει, δημιουργεί δυσκολίες στην αντιμετώπιση και τη θεραπεία της εξάρτησης. «Μια ουσία και οι ιδιότητές της συσχετίζονται με τον ψυχισμό του ατόμου. Για παράδειγμα, η κατασταλτική ουσία χρησιμοποιείται από άτομα που έχουν ανάγκη να ηρεμήσουν. Επίσης, κάθε ουσία έχει ένα τελετουργικό, κάποιον κύκλο ανθρώπων, σταθερές γενικά. Με την πολυφαρμακία τα πράγματα έχουν αλλάξει».

Όπως λέει, «πλέον στα θεραπευτικά προγράμματα δεν εστιάζουμε στην ουσία αυτή κάθε αυτή, αλλά στο κομμάτι της ίδιας της εξάρτησης».

Ο Γ. Παπαναστασάτος προσθέτει ότι η ανεξέλεγκτη χρήση ουσιών έχει ως αποτέλεσμα να μη λειτουργούν οι πρακτικές παρέμβασης, όταν γίνονται με όρους του παρελθόντος. «Πρέπει να ενισχυθεί η παρουσία της δουλειάς στο δρόμο, να γίνουν περισσότεροι οι street workers. Στόχος είναι να φροντίζουν κατ’ αρχήν να καλλιεργήσουν την εμπιστοσύνη στον πληθυσμό των χρηστών, να τον εκπαιδεύσουν, να τον φροντίσουν, να τον ταΐσουν, να τον προμηθεύσουν με υγιεινό εξοπλισμό συριγγών και προφυλακτικών και να τους δείξουν τα αποτελέσματα που μπορεί να έχουν ουσίες, όπως το σίσα».